تفریگاه های خرم آباد

گردشگاههاي و مکانهاي ديدني خرم آباد

..............................

 1- در شمال خرم آباد دره زيباي مخمل کوه :مشهور به تنگ شبيخون قرار دارد که گردشگاهي خرم و دلنشين است . مخمل کوه را به علت پوشيده بودنش از گل سنگ به اين نام مي خوانند. از اين تنگه شاه راه درجه يک و آسفالته اي دشت زيبا و سرسبز الشتر و دلفان را از راه هرسين به کرمانشاه منتهي مي کند . دشت الشتر به فاصله 40 کيلومتري شهر خرم آباد قرار دارد و به علت آب و هواي معتدل و وجود دشتهاي سبز و مناظر طبيعي از نقاط بسيار جالب و ديدني است که از راه آسفالته براي رفتن به آنجا نيم ساعت وقت لازم است . فرآورده هاي دامي در الشتر فراوان وتنگه کهمان در دامنه کوه گرين و رودخانه آن با درختان جنگلي از بدايع طبيعت است .

2- گردشگاه جنگلي نوژيان: در جنوب شرقي خرم آباد به فاصله تقريبآ 40 کيلومتري بر بالاي کوه تاف قرار دارد . در کوه تاف انواع گياهان دارويي ميرويد و طبيعت و آبشار زيباي آن براستي ديدني است .راه تاف آسفالته و قسمتي خاکي اما خوب است . اين راه تا ايستگاه کشور ادامه ميابد .

3- گردشگاه گوشه يا شهنشاه: در جنوب خرم آباد دره اي است مصفا و پوشيده از باغهاي انار و انجير. بقعه شجاع الدين خورشيد نخستين اتابک لر کوچک نيز در اين محل قرار دارد و علت شهنشاه ناميدن آن نيز به همين سبب است . گردشگاه در حدود 20 کيلومتري خرم آباد و بر سينه کوه هشتاد پهلو واقع شده . ديدگاه وسيع دشت کره گاه و دره خرم آباد و پيج و خم هاي رودخانه و دامنه هاي سفيد کوه و کوه يافته هر رهگذري را به توقف و نظاره واميدارد.

4- غار کوگان و دژ چشمک: در شمال تنگه چشمک و در مسيري که از منطقه ميان کوه و جنگلهاي انبوه آن مي گذرد و در جنوب شهر پلدختر به جاده سراسري منتهي مي شود ، دژ کهن و چشمک که از آثار آغاز دوره صفوي است ديدن دارد .در شرق اين دژ راهي روستايي به دهکده و تنگه زيباي کوگان مي رسد.در دره و بر سينه جنوبي کوه (غاريا) بقاياي دژ سنگي و دو طبقه کوگان قرار دارد که ظاهرآ از آثار اشکانيان است .

غارهاي منطقه ميان کوه اغلب زيستگاه دوره پارينه سنگي بوده است .گورستان باستاني و کهن دهکده چشمک نشانه هاي فراواني از دوره هاي فرهنگي گوناگون را داراست .اين راه تا پيش از سلطنت پهلوي و ايجاد راه سراسري راه کاروان رو خرم آباد به دزفول بود که از کوهستاني پر نشيب و فراز مي گذشت.

در دوره صفويه در هر منزل راه � از هر پنج فرسنگ و يا 30 کيلومتر کاروانسرايي ساخته شد که اسامي آنها در مسير راه باستاني خرم آباد به انديمشک و دزفول عبارت است از : گوشه ، چشمک ، قلعه نصير ، اوسر ،ميش ون ،رزه و چارتا .

5 سراب چنگايي: و نيلوفر هاي آبي آن از جمله ديدنيهاي منطقه است . ريشه گلهاي نيلوفر اين سراب در سال 1131 هجري قمري به دستور علي مردان خان والي لرستان از سراب نيلوفر کرمانشاهان به اين منطقه آورده و کشت شد .

6- مجموعه ديدني سراب کيو : شامل درياچه ،فضاي سبز و امکانات تفريحي براي کودکان بوده و چشمه آن تقريبآ 9 ماه از سال داراي آب است . از اواخر اسفند زايش سراب شروع ميشود و آب در حد نهري بزرگ ار آن بيرون مي آيد . آب در سطح وسيع و قيفي شکل چشمه که نزديک 5 متر گودي دارد کبود يا آبي تيره ديده ميشود و به همين علت آن را کيو يا کبود آب مي گويند .

7- باغ کشاورزي: گردشگاهي دلپذير است . اين باغ از پديده هاي دوران تازه است و نزديک به چندين دهه از عمر آن مي گذرد . در مرکز اداري باغ که محل تحقيقات کشاورزي است نهالهاي ميوه وجود دارد.

8- خلدبرين : در شمال شهر ، در پاي مخمل کوه و در کنار چشمه آب و چنارهاي کهن قرار دارد. منظره شهر و دشت و دره خرم آباد از اين نقطه ديدني است .

9- دژ شاپورخواست: يا فلک الا فلاک از بناهاي کهن شهر است . به روايت تاريخ اين دژ اولين بار به دستور  شاپور اردشير ساساني ساخته شده و نام آن از نام باستاني شهر شاپورخواست گرفته شد.

در کاوشهاي به عمل آمده پايه ها و پي هاي قديمي تري يافت شد که هيچ ارتباطي با ساختمان کنوني نداشته است. قديمي ترين کتاب که در آن از شاپورخواست ياد شده ( مجمل التواريخ و القصص)

به تصحيح شادروان بهار است . اين دژ در فراز و نشيب روزگاران حکمراني فرمانروايان متعددي را شاهد بوده است ، چند بار به ويراني کشيده شده و هنگام آباداني بيشتر مرکز نگهداري گنج ها و خزانه شاهان و فرمانروايان بوده است .

در سال 404 هجري قمري و زمان سلطنت ديلميان ثروت و غنيمتي که در اختيار خاندان (حسنويه) بود از اين دژ به دست آمد .روايت است که براي حمل غنايم هرچه چهار پا بود پر بار کردند و به جانب بغداد بردند.

زماني که شاپورخواست متروک و شهر تازه اي بنا شد آن را( قلعه خرم آباد )ناميدند. يورش ستمکارانه صاحب قران خونخوار تيمور در کتاب (ظفرنامه) چنين گزارش شده است :(...روز سيوم به فيروزي و خرمي به خرم آباد رسيد...صاحب قران کامکار يک شب به سعادت آنجا بگذرانيد و روز ديگر به جهت محاصره قلعه خرم آباد جماعتي از سپاه را تعيين فرمود...) در يورش تيموري شهر و قلعه زيانهاي فراواني ديد که باز تعمير و ترميم شد .ظاهرآ نام( فلک الافلاک) از دوره قاجاريه روي آن گذاشته شده است. اين دژ بر روي تپه اي در کنار شهر قديمي واقع شده و از زير تپه و دژ چشمه هاي بزرگ آب جريان دارد. يک چشمه يا سراب در دامنه شرقي و يک چشمه بزرگ و چند چشمه کوچک در دامنه شمالي تپه و دژ جاريست و هم اکنون آب آشاميدني بخشي از شهر از اين چشمه ها تامين ميشود .

اطراف و دامنه دژ در دوره قاجاريه به دستور محمد علي ميرزا دولتشاه حاکم لرستان باغي ايجاد شد که آنرا (گلستان ارم ) ناميدند.هم اکنون نيز چشمه ساران و باغ دژ را (گلستان) مي گويند.اين محوته بزرگ و مشجر تا سال 1356 پادگان نظامي بود و اينک دانشگاه لرستان در آن استقرار يافته که آن هم توسط ميراث فرهنگي لرستان خريداري شده و هنوز کاملآ تخليه نشده است.اين دژ بارويي با 12 برج داشته که به روايتي بر اساس يک محاسبه نجومي بنا شده و هر برج در هر ماه شاخص نيم روز و حرکت خورشيد بوده است . از آن بارو تنها يک برج در سمت غربي تپه باقي مانده که اکنون هم به دوازده برجي مشهور است .

در اين دژ يک کتابخانه ،يک نمايشگاه از سنگ نوشته ها و سنگ گورهاي قديمي به جا مانده از قرن پنجم هجري به بعد ، موزه مردم شناسي استان شامل لباس ، فرش دستبافتها و صنايع و وسايل زندگي روستايي ايجاد شده و موزه اشياء باستاني نيز در کنار آن ميباشد که در حال حاضر قابل بهره برداري و نمايش نيست .

از مفرغ هاي لرستان و مفرغ هاي مشبک و کتيبه دار از دوره سلجوقيان تا قاجاريه نيز نمونه هاي ارزشمندي را در اين موزه مي توان سراغ گرفت . ( تعدادي از اشياء غار تاريخي کلما کره هم در آن موجود است).

10 �گرداب سنگي: اثري است از دوره ساساني و نام محلي آن (گردوبردينه ) است. گرداب سنگي چشمه آبي است که تقريبا 9 ماه از سال آب دارد و از اواخر اسفند ماه پر آب تر مي شود. در بهار آب چشمه فراوان و در پائيز کم آب است آب را با بستن دريچه شرقي آن از مسير نهري که هنوز آثار آن باقي است به دره بابا عباس ميبرده اند.اين گرداب در غرب شهر و در محلي به همين نام واقع است.

11- بقعه امام زاده زيد ابن علي در وسط شهر قديمي و در محله اي به همين نام قرار دارد .به باور مردم بقعه محل دفن امام زاده زيد ابن علي بن حسين (ع) است.نخستين بار (ابو نجم بدر حسنويه )

در سال 404 هجري بر روي اين مزار بقعه اي ساخت و هم اکنون سنگ نوشتهاي به خط کوفي خرطومي با قيد تاريخ بنا در اين مکان باقيست. در سال 1117 بقعه به دستور علي مردان خان پسر حسين خان والي لرستان به وسيله معماري به نام حاج ابراهيم اصفهاني تجديد بنا شد.در سال 1307 هجري قمري شخصي به نام حسين فرزند جهانگير بقعه را تعمير و بخشهايي از آن را تجديد بنا کرد.وي همچنين دو گلدسته مدور براي بقعه ساخت. تاريخ اين دو تجديد بنا و تعمير انجام شده  بر روي قطعه سنگي مرمر به رنگ يشم کنده و بر بالاي در ورودي کار گذاشته شد . در تعميرات اخير اين کتيبه سنگي به انبار بقعه انتقال يافت . البته در ورودي بقعه که چوبي و بسيار نفيس است توسط استاد جمال الدين اصفهاني در سال 950 هجري قمري ساخته شده است.

12- مسجد جامع خرم آباد : مسجد جامع خرم آباد در سال 1070 هجري قمري توسط( شاه پرور سلطان ) دختر (آغوربيک) و همسر شاه رستم ، اتابک لر کوچک ساخته شد. مسجد در سال 1110هجري قمري به دستور شاه سلطان حسين صفوي تعمير شد و سنگ نوشته مربوط به اين فرمان هم اکنون در بخش سنگ نوشته هاي تاريخي دژ شاپورخواست نگهداري مي شود. يک بار نيز خدايي خان حسنوند جد اعلاي طايفه حسنوند در دوره کريم خان زند و يکبار هم به وصيت ملا محمد تقي خرم آبادي ، شخصي به نام زکي خان به تعمير مسجد همت گماشت.

13- بقعه بابا طاهر : در محله اي قديمي به همين نام در نزديکي جنوب غربي دژ شاپورخواست قرار دارد. سبک اصلي بنا قديمي است و آن را به شاعر و عارف بزگ ايران بابا طاهر نسبت مي دهند. در سمت غربي بقعه زاويه اي است که آن را قلندر خانه مي گويند.

14- پلهاي خرم آباد :قديمي ترين پل خرم آباد از آثار دوره صفويه (زمان شاه سلطان حسين )است اين پل 20 چشمه دارد که غير از موج شکنها بقيه آجر است . از ميان پل سنگ نوشته اي رمز گونه به دست آمده که هم اکنون در بخش کتيبه ها نگهداري مي شود.

پل خرم آبادي دومين پل بزرگ واقع در جنوب شهر است که ساختمان آن به هزينه شخصي شادروان علي عسگر خرم آبادي از معاريف شهر در نهم ارديبهشت 1333 شمسي آغاز شد و کار احداث و اتمام آن دو سال و نيم طول کشيد. طرح و نقشه و نظارت ساختمان پل از شادروان معمار يوسف فشنگچي بود. بسياري از پلهاي مسير راههاي لرستان از کارهاي اين معمار به نام است.

15- معبد مهري : در جنوب غربي شهر به فاصله 8 کيلومتر سمت راست جاده خرم آباد به کوهدشت در دره باباعباس که اکنون منطقه ممنوعه نظامي است. در سينه کش کوه ودر قسمت آغازين سفيد کوه دخمه اي در دل کوه کنده شده است. دخمه در اطراف خود چند ستون و چهار ديوار سنگچين شده دارد . در غرب دخمه بر بلندي تيغه کوه از طريق پله هاي سنگ چين شده ميتوان به سطح نسبتآ بازي رسيد که شباهت فراواني به قربانگاه دارد بلندي اين نقطه تا دامنه دخمه 20 متر است . زائران دخمه را فقط زنان تشکيل مي داده و مردان حق ورود به آنرا نداشته اند. ظاهرا اين دخمه و مجموعه آن به اعتقادات آئين مهر مربوط مي شود و معبدي براي پرستش مهر بوده است. در دره بابا عباس مزار ديگري وجود دارد که ظاهرا مدفن ماما جلاله مادر شاه خوشين پيشواي بزرگ اهل حق باشد.

16- بازار سر پوشيده يا کاروانسراي ميرزا سيد رضا : اين بازار در سال 1301 هجري قمري بوسيله ميرزا سيد رضا که اصالت تفرشي دارد ساخته شد. ميرزا سيد رضا مستوفي حکومت بود و بعد از مدتي به نايب الحکومه اي رسيد . اين بازار که سالها مرکز داد و ستد و فعاليتهاي اقتصادي با شهر هاي ديگر به شمار مي رفت داراي دو راسته شرقي با 24 دهنه دکان و راسته شمالي شامل 16 دهنه و محوطه و صحن بارانداز با 24 دهنه دکان است. هم اکنون تمامي اين بازار در اختيار زرگرها و مرکز خريد و فروش طلا است.

17- پادگان سابق ارتش يا گلستان ارم دوره قاجاريه : اکنون به دانشگاه لرستان واگذار شده و يکي از نقاط ديدني و پر طراوت شهر خرم آباد است . ( اين مکان نيز در اختيار ميراث فرهنگي لرستان گذاشته شده است ).

******************************************************************

مطالبي که تا کنون ذکر شد همه نشانگر اين مطب است که شهر خرم آباد با تاريخچه و گذشته تاريخي و کهن که در هر دوره از زندگي مردم و حکومت حکمرانان و دولتهاي مختلف را به خود ديده و همواره مرکزي براي رشد و نمو مردم و پيشرفت تمدن استان بوده است و نقش موثري در فرهنگ مردمان اين ديار داشته، در دوره معاصر و ساليان اخير با وجود داشتن استعدادهاي فروان در زمينه هاي علمي ، فرهنگي ، هنري و ساير موارد هميشه مورد کم لطفي مسئولين قرار گرفته و سهم واقعي خود را از تغييرات و پيشرفت زمانه را  نگرفته و با وجود ذخاير عظيم و فعال نيروي جوان و پر شور و منابع طبيعي غني و فروان همچنان در شمار شهر هاي محروم قرار دارد . با توجه به نرخ بالاي بيکاري در اين شهر ميتوان آينده نا مطلوبي براي آن پيش بيني نمود که خود جاي بحث و نگرش کاربردي فراوان دارد .

 *توجه به نيروي عظيم جوانان ، تربيت استعدادهاي نهفته ، ايجاد مراکز صنعتي